Owoce dzikiej róży w walce z infekcjami i nie tylko

Znana od starożytności

Róża pomarszczona (Rosa rugosa) należy do najbardziej wartościowych pod względem zawartości składników prozdrowotnych, przedstawicieli rodziny różowatych. Znana jest od dawna jako “lekarstwo na wszystko”. Jej dobroczynne działanie wykorzystywano już w starożytności do leczenia ran, łagodzenia skutków spożycia nadmiernej ilości alkoholu, substancję ogólnie wzmacniającą oraz jako środek rozkurczowy i żółciopędny w chorobach wątroby. Obecnie jest powszechnie stosowana we wschodniej Azji jako tradycyjny lek ziołowy skuteczny w leczeniu infekcji i przewlekłych chorób zapalnych takich jak choroby stawów, cukrzyca typu 1, bóle brzucha czy biegunki.

Dlaczego Rosa rugosa?

Badania porównujące różne gatunki dzikiej róży, jednoznacznie wykazują przewagę gatunku Rosa rugosa nad innymi gatunkami takimi jak Rosa canina, Rosa villosa czy Rosa dumalis. Ilość polifenoli w suszu Rosa rugosa jest ok. 3 razy większa. Warto wspomnieć, że owoce dzikiej róży są także lepszym źródłem cennych polifenoli niż inne owoce leśne takie jak borówka czernica, borówka brusznica czy żurawina.

Zarówno płatki jak i owoce Rosa rugosa zawierają oprócz witaminy C, ponad 130 prozdrowotnych substancji takich jak karotenoidy (m.in. beta-karoten, likopen, ksantofile) i różne związki z grupy flawonoidów, w tym m.in. astragalinę, izokwercetynę i tylirozyd oraz proantocyjanidyny.

Roślina ta cechuje się także zawartością witaminy E i K oraz B1, B2 i B3 (PP), B6 i olejków eterycznych (ok. 0,03%). Jest również źródłem składników mineralnych, zarówno makroelementów (fosforu, potasu, wapnia i magnezu) jak i mikroelementów (żelaza, miedzi, manganu i cynku).

Źródło witaminy C w walce z infekcjami

Owoce dzikiej róży zawierają kilkukrotnie więcej kwasu askorbinowego (witaminy C) niż czarna porzeczka czy owoce cytrusowe. Z tego względu są najlepszym źródłem naturalnej witaminy C w Polsce. Może być ona dostarczana w produktach spożywczych lub suplementach w dawce do 500-1000 mg na dobę (należy zachować ostrożność u pacjentów z chorobami nerek). Dzięki obecności polifenoli w naturalnych jej źródłach, witamina C z dzikiej róży jest bardziej aktywna niż syntetyczna. Badania wykazały, że witamina C pochodzenia naturalnego lepiej się wchłania, a stężenie terapeutyczne we krwi utrzymuje się dłużej. Jest także 3-5 krotnie bardziej aktywna. Syntetyczna witamina C, wchłania się tylko w 30-40%. W środowisku naturalnym witamina C występuje w obecności bioflawonoidów, dzięki czemu wydajność wchłaniania jest dużo wyższa, a jej działanie wzrasta o 50 - 400%.

Większość badań potwierdza skuteczność stosowania witaminy C. Suplementacja skraca czas trwania przeziębień, zwłaszcza u dzieci. W walce z infekcjami wirusowymi oraz bakteryjnymi owoce dzikiej róży odznaczają się bardzo dobrą skutecznością. Oprócz wysokiej zawartości witaminy C, zawierają także inne substancje o działaniu przeciwwirusowym i przeciwbakteryjnym takie jak tokoferole i związki fenolowe, które  oddziałują tylko na bakterie patogenne nie zaburzając naturalnej mikrobioty jelitowej. Warto więc sięgać po owoce dzikiej róży w infekcjach górnych i dolnych dróg oddechowych.  Badania wskazują na skuteczność bakteriobójczą wyciągów z owoców dzikiej róży m.in bakterii S. aureus, Salmonella czy Escherichia coli już w niskich dawkach. Inne badania donoszą o pozytywnym wpływie suplementacji witaminy C na rekonwalescencję pacjentów po ostrym zapaleniu płuc.

Największe korzyści z dodatkowego spożycia witaminy C odniosą osoby z niedoborem tej witaminy. Grupą szczególnie narażoną na niedobór są osoby żyjące w stresie, aktywne fizycznie i palące papierosy oraz osoby starsze – czyli bardzo duża część społeczeństwa.

Owoc dzikiej róży w leczeniu chorób zapalnych

Rosa rugosa to roślina zdecydowanie niedoceniana w Polsce. W krajach Azji Wschodniej stosowana jest u pacjentów z chorobami zapalnymi. Badania wskazały na skuteczność stosowania owoców dzikiej róży w leczeniu bólu stawów, choroby zwyrodnieniowej dzięki wysokiemu działaniu przeciwzapalnemu. Taki potencjał wykazują związki fenolowe, które są metabolitami roślinnymi. Wśród nich dużo uwagi zajął kwas elagowy oraz kwas galusowy, który jest głównym związkiem odpowiedzialnym za zwalczanie stanów zapalnych. W roku 2016 zbadano mechanizmy leżące u podstaw działania przeciwzapalnego ekstraktów z roślin Rosa rugosa. W badaniu udowodniono, że frakcja PRE z kwiatów Rosa rugosa znacząco zmniejszyła produkcję mediatorów zapalnych, takich jak NO, PGE ₂ i cytokin zapalnych, takich jak TNF-α, IL-6 i IL-1β. Te doniesienia potwierdzają zasadność stosowania ich w leczeniu chorób chorobach autoimmunologicznych dzięki obniżaniu poziomu cytokin prozapalnych takich jak anty TNF.

Równie istotnym odkryciem, związanym z wykorzystaniem owoców róży w farmacji, było wyizolowanie kolejnej aktywnej substancji – galaktolipidu, także odpowiedzialnego za działanie przeciwzapalne. Działanie to polega na hamowaniu chemotaksji leukocytów, obniżeniu stężenia białek ostrej fazy (CRP) oraz zmniejszeniu stężenia kreatyniny w osoczu i tym samym przyczynia się do zmniejszenia odczynu zapalnego. Przeprowadzone badania dowodzą, że u pacjentów cierpiących na przewlekłe stany zapalne kości i stawów, po przyjęciu sproszkowanych owoców róży nastąpiło polepszenie ruchomości stawów, a także złagodzenie bólu. Symptomy ostrego zwyrodnienia stawów ustąpiły u około 65 % badanej grupy osób. Ponadto wykazano, że obecność witamin (w tym wit. C) oraz flawonoidów wspomaga działanie galaktolipidu, co przemawia za przewagą stosowania tych substancji w celach terapeutycznych z naturalnych źródeł roślinnych.

W związku z pojawieniem się zapalnej teorii depresji oraz innych chorób neurodegeneracyjnych, naukowcy powiązali wpływ witaminy C na przebieg tych schorzeń. Uważa się również, że niski poziom witaminy C wpływa na rozwój stanów lękowych, depresji czy zmęczenia. Przeprowadzone badania na zwierzętach udowodniły, że kwas askorbinowy działa przeciwdepresyjnie na drodze regulacji receptorów serotoninowych. Potrzeba jednak dalszych badań badających ten wpływ. Co ciekawe wykorzystanie tej witaminy w chorobie Parkinsona, choroby Alzheimera, schizofrenii, stwardnienia rozsianego jest bardzo celne, ze względu na fakt udowodnionego kluczowego współudziału witaminy C w dojrzewaniu i funkcjonowaniu neuronów.

Ostatnimi laty coraz więcej mówi się o chemoprewencyjnym wpływie bioaktywnych składników zawartych w owocach dzikiej róży. Badania wskazują na to, że może być ona z korzyścią stosowana jako terapia wspomagająca leczenie nowotworów, szczególnie raka prostaty.

Zastosowanie ekstraktów z owoców i płatków dzikiej róży jest nad wyraz wszechstronne. Stosuje się je pomocniczo w biegunkach, zapaleniu żołądka i jelit, chorobie wrzodowej, nieżycie błony śluzowej przewodu pokarmowego, niedokrwistości, chorobach zakaźnych, oparzeniach, reumatyzmie i zapaleniu wątroby. Cały czas w kręgu zainteresowań naukowców jest chemoprewencyjny wpływ witaminy C. Badanie jest również praktyczne zastosowanie substancji przeciwwirusowych zawartych w owocach róży w leczeniu HIV.  Jednoznacznym wnioskiem płynącym z badań jest stwierdzenie, że ekstrakt z kwiatów Rosa rugosa może być korzystnym środkiem przeciwzapalnym, ale także środkiem wspomagającym leczeniu wielu innych chorób.

dietetyk kliniczny mgr Justyna Dziomdziora

 

Bibliografia: 

1. Xirali Tursu i wsp. Anti-Inflammatory Effect of Rosa rugosa Flower Extract in Lipopolysaccharide-Stimulated RAW264.7 Macrophages. Biomol Ther (Seoul). 2016 Mar 1;24(2):184-90.
2. Manjiro Kamijo, Tsutomu Kanazawa, Minoru Funaki i wsp. Effects of Rosa rugosa petals on intestinal bacteria. Biosci Biotechnol Biochem. 2008 Mar;72(3):773-7.
3. Marta Olech, Natalia Nowacka-Jechalke, Maciej Masłyk i wsp. Polysaccharide-Rich Fractions from Rosa rugosa Thunb.-Composition and Chemopreventive Potential. Molecules. 2019 Apr 6;24(7):1354.
4. Andrzej Cendrowski, Karolina Kraśniewska, Jarosław L Przybył i wsp. Antibacterial and Antioxidant Activity of Extracts from Rose Fruits ( Rosa rugosa). Molecules. 2020 Mar 17;25(6):1365.
5. Małgorzata Kalemba-Drożdż, Agnieszka Cierniak. Wpływ róż na zdrowie – farmakologiczne i biochemiczne działanie ekstraktów z płatków Rosa rugosa i Rosa damascena.
6. Rutkowska J, Adamska A, Pielat M, Białek M. Porównanie składu i właściwości owoców dzikiej róży (Rosa Rugosa) utrwalanymi metodami liofilizacji i suszenia konwencjonalnego. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2012, 4 (83), 32 – 43
7. Dr n. med. Krystyna Knypl. Witamina C jako istotny element prewencyjny w sezonie infekcyjnym. Medycyna i Życie. Vol. 7/NR 1-2(18)/2020
8. Agnieszka Kantorska Witamina C rola i znaczenie dla organizmu. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej Kierownik specjalizacji- dr n. farm. Hanna Jankowiak-Gracz
9. Cendrowski A. , Kalisz S. , Mitek M. Właściwości i zastosowanie owoców róży w przetwórstwie spożywczym. Żywność Nauka Technologia Jakość 2012 | 19 | 4